Tijdlijn

Dagboekfragment

29 augustus 1939

29 augustus 1939

De Algemene mobilisatie van het Nederlandse leger wordt afgekondigd. Dit geschiedt vlug en ordelijk. Het volk blijft kalm. De Mogendheden zijn nog steeds aan het onderhandelen, doch de hoop dat de vrede bewaard zal blijven vermindert. ‘k Heb een tijdje aan het station het aankomen der duizenden soldaten gadegeslagen. Alles ging geregeld, soldaten waren behoorlijk gekleed. ‘t Was of ze opkwamen voor herhalingsoefeningen. Invloed hierop had mogelijk wel, dat men eigenlijk nog niet geloofde aan een oorlog. Paarden en auto’s worden gevorderd.

W.J. Vaatstra (58 jaar)

 

Foto 1: Amersfoortse Courant –  Nederland mobiliseert
Foto 2: Ingang van Station Amersfoort op de eerste dag van de mobilisatie, 28 augustus 1939 (Wim Plasmeijer / Archief Eemland)

25 november 1939

25 november 1939

Van middag ben ik per fiets door het inundatieterrein [van de Grebbelinie] geweest. Het is een troosteloos gezicht, die uitgestrekte watervlakte met afgekapte bomen (ook vruchtbomen enz). De weg van Achterveld naar Hamersveld kon ik nog juist passeren, …

W.J. Vaatstra (58 jaar)

 

Foto: Mobilisatie-oefening van het Korps Politietroepen in het inundatiegebied, 1940 (fotograaf onbekend / Archief Eemland)

10 mei 1940

10 mei 1940

’s Morgens tussen 4 u en 4 ½ uur wekt mijn vrouw mij. Afweergeschut en mitrailleurs in alle delen van Amersfoort in volle actie. Door ’t raam van onze slaapkamer zien wij 10 vliegtuigen tegelijk in de lucht.

H. Blijdenstijn (57 jaar)

 

Foto: krant 10 mei 1940 (Archief Eemland)

11 mei 1940

11 mei 1940

’s Namiddags ga ik kijken naar den Liendertschenweg, waar huizen en boerderijen in brand staan, een vernielingswerk door het Nederlandse leger dat reeds dagen duurt en de bedoeling heeft het voorterrein vrij te maken. ’t Is een luguber gezicht; de gevels der aardige nieuwe huisjes staan er nog als trieste coulissen; het puin rookt nog; in de verte branden de boerderijen. Wat mij zeer doet ontstellen is, dat er, behalve in ’t kanaal en in de sloten, geen water in den helen omtrek te bekennen is *… ’t water staat ver onder ’t maaiveld in de richting Schothorst, Hooglandseweg, Coelhorst, waar ik overal reed staat alles droog: gras met bloemen.

(H. Blijdenstijn 57 jaar)

* De inundatiekommen van de Grebbelinie zouden vol water moeten staan. Voor de vijand is er dan geen doorkomen aan.

 

Foto: De puinhopen van Liendertseweg 49, na afbraak door het Nederlandse leger. Op de achtergrond de Liniedijk, eind mei 1940 (fotograaf onbekend / Archief Eemland)

12 mei 1940

De evacuatie vordert thans snel; treinen van geweldige lengte vertrekken snel na elkaar. De stad wordt angstwekkend stil. …….Hele wijken stonden in de rij met pak en zak te wachten op vrachtwagens naar ’t station voor de bagage. De buurman als een poldergast met een dubbele tijkzak over den schouder, practischer dan velen, die met disparate koffers en dozen sjouwden. Huisdieren mochten niet mee.

H. Blijdenstijn (57 jaar)
 
Foto 1 en 2: Algemene aanwijzingen voor een evacuatie, al in november 1939 verspreid (Museum Flehite)
Foto 3: Bord en armbanden voor een leider van een evacuatiegroep (Museum Flehite)

12 mei 1940

12 mei 1940

Wij hadden ons goed voorbereid op een evacuatie. Het rugzakje stond klaar en daarmee gingen we zondag om 20 uur in kolonne op stap. Op het station duurde het twee uur voor we vertrokken. We zagen de schijnwerpers van het afweergeschut in de lucht. In de trein hadden we een zitplaats derde klas. De trein stopte een tijdje in Amsterdam. Vanaf Alkmaar gingen we in bussen naar de tijdelijke adressen. We gingen mee met een weduwe, die in Moerbeek in een ruim huis woonde. Ik heb daar geslapen in de bedstee. De paar dagen in Noord- Holland waren een soort vakantie. Het was leuk ik zag allemaal dingen die ik niet kende in Amersfoort: bezigheid op boerenbedrijven; koeien die werden gemolken, de weilanden.

Geurt Snabel (11 jaar)

 

Foto: Amersfoortse evacuées in Bergen aan Zee staan op het punt weer naar huis terug te gaan. (fotograaf onbekend / Archief Eemland)

 

28 juni 1940

Overigens krijgen we…geregeld door welke bons voor een bepaalde komende periode geldig zijn voor  het kopen van onder distributie gestelde artikelen.

W.J. Vaatstra (60 jaar)
 
Foto 1: Distributiestamkaarten en –bonnen (Museum Flehite)
Foto 2: Kookboekjes om met beperkt beschikbare levensmiddelen te kunnen koken, 1940-1942 (particulier bezit)

24 november 1940

Ik heb, voor de 2e maal in 3 weken, surveillance voor den Luchtbeschermingsdienst en moet van 7 – 9 toezien op de verduistering der woningen. Wij (een jonge timmerman en ik) moesten 3 maal waarschuwen. In de Van Campenstraat liet een open deurruitje vol licht doorstralen. In de gang kwam een man zonder vest in wit overhemd op mijn kloppen toelopen en zei, dat de zaak in orde was: hij was alleen maar even op de W.C. geweest.

H. Blijdenstijn (57 jaar)
 
Foto 1: Armband voor lid van de Luchtbeschermingsdienst (Museum Flehite)
Foto 2: Duits affiche als waarschuwing tegen Engelse bombardementen, 1940 (Museum Flehite)

21 mei 1941

21 mei 1941

Op ‘verzoek’ van den NSB – provinciale Commissaris Müller hebben alle gemeenten in Utrecht bij de ingangen tot de gemeenten en kommen borden geplaatst met het opschrift: ‘Joden niet gewenst’. Alleen de stad Utrecht en Amersfoort hebben geweigerd er aan te voldoen.

(H.Blijdenstijn 58 jaar)

 

Foto: Op de gemeentegrens van Soest met Baarn, aan de Stadhouderslaan. (Fotograaf onbekend / Archief Eemland)

6 juni 1941

Dezen middag het nieuwe persoonsbewijs gehaald. Niemand zal thans en zolang er mensen bestaan, kunnen volhouden, dat hij HOB. Blijdenstijn is, behalve ik.
 
Foto: Voor- en achterzijde van een persoonsbewijs (Verzetsmuseum Amsterdam)

18 augustus 1941

18 augustus 1941

Eerste groep van in totaal meer dan 30 duizend gevangenen arriveert in het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort, PDA of Kamp Amersfoort.

 

Foto: Wegwijzer naar Kamp Amersfoort, 1941-1945 (Nationaal Monument Kamp Amersfoort)

17 september 1941

Hier thans aanwezige duitse soldaten zijn niet zo correct als voorheen.Verleden week is bijv. een jonge man,zonder enige aanleiding door een duitser neergeschoten; gisteren zijn 3 duitsers een huis binnengedrongen en hebbende alleen thuis zijnde vrouw schandelijk mishandeld. Vrouwen en meisjes durven na zonsondergang zich niet meer op straat te vertonen.

W.J. Vaatstra (60 jaar)

 

Foto’s: Duitse militairen gefotografeerd vanuit Leusderweg 170 (foto W.J.Kortes)

30 september 1941

Van ooggetuigen hoorde ik dat hier 27 dezer ong. 200 Russen (anderen spreken van Slovaakse communisten) per trein zijn aangekomen en lopende overgebracht naar het concentratiekamp bij Oud-Leusden. De aanblik was verschrikkelijk. Heel donkere typen, gehuld in lompen, barrevoets, verwaarloosd, vuil, sommigen meer dood dan levend, de een steunende op de schouders, of hangende aan de rug van anderen, sleepten zij zich voort en smeekten om water. Toen iemand met een emmer water kwam aandragen, werd deze door een duitse geleider op de troep uitgeworpen, waarna ze met de geweerkolven in rug en lendenen werden gestoten om hun voorwaarts te doen gaan.

(W.J.Vaatstra, 60 jaar)
 
In Kamp Amersfoort werden de 101 Oezbeekse soldaten ernstiger mishandeld dan andere gevangenen.  24 stierven aan honger en mishandeling, de overige 77 werden op 9 april 1942 gefusilleerd. Na de oorlog zijn zij herbegraven op het Sovjet Ereveld in Leusden.

 

Foto 1: De enige foto van twee onbekende Sovjet-krijgsgevangenen (Nationaal Monument Kamp Amersfoort).

Foto 2: Kadera Xatam, getekend door mede-gevangene Gerrit de Wilde, 15 december 1942 (Museum Flehite)

16 januari 1942

16 januari 1942

Heden is de regeling van het Nederlandse muntwezen gewijzigd, waarmede nieuwe zinken kwartjes, dubbeltjes, halve stuivers en centen worden ingevoerd. De beeldenaar der Koningin vervalt.

W.J. Vaatstra (61 jaar)
 
(Museum Flehite)

3 mei 1942

Artikel 1: Een jood, die zich in het openbaar vertoont, moet een jodenster dragen.

(Bekendmaking … over de kenteekening van de Joden in Nederland, alle kranten)

 

Foto 1.: Fietje van Tijn (l) en haar vriendinnetjes Rodi Polak en Emy Neeter, mei 1942 (Museum Flehite).